Τη φετινή χρονιά η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας συμπίπτει με την παραμονή των εθνικών εκλογών. Αναμφίβολα λίγοι Έλληνες θα έχουν στο νου τους εκείνη την ημέρα το μικροσκοπικό έντομο που στηρίζει ωσάν λιλιπούτειος Άτλαντας την παγκόσμια γεωργική παραγωγή που τρέφει την ανθρωπότητα και διατηρεί ταυτόχρονα την θαυμαστή βιοποικιλότητα του πλανήτη μας. Δεν πρέπει όμως να την προσπεράσουμε φέτος αυτή την ημέρα!

Με τη λέξη μέλισσα δεν εννοούμε μόνο την εκτρεφόμενη μέλισσα αλλά όλα τα 20.000 είδη μελισσών που ακούραστα επικονιάζουν (γονιμοποιούν) τα φυτά που εξελίχθηκαν έτσι ώστε να εξαρτούν την αναπαραγωγή τους από έντομα επικονιαστές. Περίπου το 84% των φυτών που καλλιεργούνται για ανθρώπινη κατανάλωση – κάπου 400 διαφορετικά είδη φυτών – χρειάζονται μέλισσες και άλλα έντομα για να τα γονιμοποιήσουν και να παράξουν καρπούς. Αυτά περιλαμβάνουν τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά, τους ξηρούς καρπούς αλλά και φυτά όπως την ελαιοκράμβη και τον ηλίανθο που μετατρέπονται σε λάδι, τον καφέ και το τσάι, ζωοτροφές ακόμα και το βαμβάκι. Ως αποτέλεσμα, η αξία της ετήσιας επικονίασης των καλλιεργειών από τις μέλισσες εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 170 δισ. δολάρια παγκόσμια. Η επικονίαση των άγριων φυτών που διαμορφώνουν αυτό που λέμε περιβάλλον είναι ανυπολόγιστης αξίας…

Οι μέλισσες μας δίνουν μέλι, βασιλικό πολτό, γύρη και μελισσόψωμο. Τρόφιμα σπουδαίας βιολογικής αξίας με πολλαπλά οφέλη για την υγεία που χρησιμοποιούνται όχι μόνο στην παραδοσιακή αλλά και τη σύγχρονη ιατρική πράξη. Πρόπολη, κερί και δηλητήριο έχουν επίσης ιατρικές και καλλυντικές εφαρμογές.

Οι μέλισσες συνεισφέρουν στην έρευνα για το μεταβολισμό των σακχάρων, τη νοημοσύνη και την αντιγήρανση ως πρότυποι οργανισμοί.

Χρησιμοποιούνται ως δειγματολήπτες για την ανίχνευση των ρύπων που συναντάμε στο αστικό και γεωργικό περιβάλλον.

Άθελά τους παίζουν το ρόλο που έπαιζε παλιά το καναρίνι στα ορυχεία. Προειδοποιούν για τις περιβαλλοντικές απειλές που πρώτα βλάπτουν τις ίδιες. Ξέρουμε πια όλοι ότι οι μέλισσες κινδυνεύουν και μαζί τους κι εμείς.

Οι απειλές είναι πολλές και συχνά δρουν περισσότερες από μια μαζί. Η εντατική γεωργία πχ περιλαμβάνει μονοκαλλιέργειες, εντατική χρήση φυτοφαρμάκων και χρήση γενετικά τροποποιημένων φυτών. Συχνά αυτά τα τρία βρίσκονται στο ίδιο τεράστιο χωράφι. Η άγρια φύση που προσφέρει τροφή για τις μέλισσες εξαφανίζεται σιγά- σιγά από τα περιθώρια έστω αυτών των αγρών. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την άνθηση των λουλουδιών και την παροχή τροφής για τις μέλισσες κι όχι μόνο με τα ακραία φαινόμενα (πχ ξηρασία) αλλά και με τη σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας που ευνοεί κάποια φυτά εις βάρος άλλων αλλάζοντας τη χλωρίδα και ευνοώντας την εισβολή νέων παθογόνων, παράσιτων κι εχθρών της μέλισσας. Σε αυτό βοηθάει και το παγκόσμιο εμπόριο. Η ρύπανση επίσης το δικό της αντίκτυπο όπως και η συνεχής επέκταση των βιομηχανικών ζωνών και των ίδιων των πόλεων.

Λύσεις υπάρχουν. Για παράδειγμα μια μείωση της τάξης του 50% στη χρήση γεωργικών φαρμάκων στις καλλιέργειες, θα επέφερε μόλις 6% μείωση της παραγωγής αλλά μεγάλη μείωση στο κόστος παραγωγής. Ο αγρότης θα είχε όφελος. Ο καταναλωτής και οι μέλισσες θα είχαν όφελος. Θα είχε λιγότερα υπερκέρδη η βιομηχανία αγροχημικών θα έλεγε κάποιος. Λοιπόν η βιομηχανία αγροχημικών βλέπει μακριά. Ξέρει ότι η χημική γεωργία δεν είναι βιώσιμη κι ετοιμάζεται για την ψηφιακή γεωργία. Λύσεις υπάρχουν αλλά πρέπει να πιέσουμε να εφαρμοστούν πριν να είναι πολύ αργά!

Από το 2006, οι ΗΠΑ χάνουν κάθε χρόνο το 1/3 ή και περισσότερο των εκτρεφόμενων μελισσών τους αλλά εξακολουθούν να έχουν κάπου 2 εκατομμύρια μελίσσια. Πως; Ο μελισσοκόμος αντικαθιστά όσα μελίσσια έχασε, με δικό του κόστος, για να παραμείνει στο επάγγελμα. Το ίδιο συμβαίνει παντού στον πλανήτη με μικρότερα ή και μεγαλύτερα ποσοστά απωλειών, ανάλογα τη χρονιά. Ως πότε όμως θα μένει βιώσιμος ο μελισσοκόμος;

Οι μέλισσες σε όλον τον κόσμο κινδυνεύουν κι από έλλειψη μελισσοκόμων! Τα τελευταία χρόνια επαγγελματίες μελισσοκόμοι σε όλη την Ευρώπη και στη χώρα μας εγκαταλείπουν τη μελισσοκομία. Από τη μια το αυξημένο κόστος παραγωγής, η μειωμένη παραγωγή λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών και οι μη βιώσιμες απώλειες στα μελίσσια τους. Από την άλλη ο αθέμιτος ανταγωνισμός με εισαγόμενα «μέλια» που πωλούνται σε πολύ χαμηλή τιμή με αποτέλεσμα είτε το μέλι να μένει απούλητο είτε να διατίθεται στη χονδρική σε τιμές μη βιώσιμες.

Μέλισσα και μελισσοκομία είναι αδιάρρηκτα συνυφασμένες. Λιγότεροι μελισσοκόμοι σημαίνει λιγότερα μελίσσια για επικονίαση.

Παγκόσμια οι μελισσοκομικές οργανώσεις, μαζί με περιβαλλοντικές οργανώσεις, ζητούν να λάβουμε όλοι μας υπ’ όψη τη σημασία της προστασίας των μελισσών, των επικονιαστών και της βιοποικιλότητας εν γένει, διεκδικώντας τη θέσπιση μιας βιώσιμης πολιτικής για τα τρόφιμα ώστε να αντιμετωπίζουμε την υγεία του περιβάλλοντος, την ανθρώπινη υγεία και την υγεία των ζώων ως ενιαίο σύστημα (onehealthsystem).

Παράλληλα όμως θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προστασία και της μελισσοκομίας από τις επιπτώσεις τις κλιματικής κρίσης και των στρεβλώσεων της αγοράς μελιού ώστε να παραμείνει βιώσιμη.

Σε επίπεδο ατομικής ευθύνης, καλούμε τους συναδέλφους αγρότες να σκέφτονται τις μέλισσες -που είναι άμισθοι εργαζόμενοι στην υπηρεσία τους!- και να μην ψεκάζουν τις ώρες που εκείνες εργάζονται. Ψεκάζοντας με μη μελισσοτοξικά σκευάσματα πριν την ανατολή ή μετά τη δύση του ήλιου προστατεύεται και η σοδειά και οι μέλισσες.

Τέλος, όλοι μπορούμε να συνεισφέρουμε. Φυτεύοντας μελισσοτροφικά φυτά. Προστατεύοντας το περιβάλλον με την καθημερινή μας πράξη. Βάζοντας το ελληνικό μέλι στη διατροφή μας κάνουμε κάτι καλό για εμάς και ταυτόχρονα στηρίζουμε τη μέλισσα και τη μελισσοκομία κι όσα εκείνες στηρίζουν.